XIX. YÜZYIL ISLAHATLARI
II. Mahmut Dönemi’nde Yapılan Islahatlar
Sened-i İttifak (1808)
Bu senet II. Mahmut ile âyânlar arasında imzalanmıştır.
Âyanlarla II. Mahmut arasında Sened-i İttifak’ın yapılmasında Alemdar Mustafa Paşa önemli rol oynadı. Sened-i İttifak ile Osmanlı Devleti âyanların varlığını ve haklarını tanımıştır.
Askeri Alanda Yapılan Yenilikler
Nizam-ı Cedit’in yerine Sekban-ı Cedit ismiyle yeni bir ocak kurdu. Ancak yeniçerilerin isteğiyle Sekban-ı Cedit Ocağı kaldırıldı.
Sekban-ı Cedit’in kaldırılması yeniçerilerin şımarmasına neden oldu. II. Mahmut yeniçerilerden Eşkinci adıyla yeni bir ocak kurdu. Bu ocak Avrupa tarzında eğitim yapacaktı. Yeniçeriler “eğitim istemeyiz” diyerek, ayaklandılar. Buna karşılık halk, esnaf, medrese öğrencileri, topçu birlikleri padişahın yanında toplanarak Yeniçeri Ocağı’nı kaldırdılar (1826).
Böylece;
Yeniçeri Ocağı’nın kaldırılmasından sonra yerine Asakir-i Mansure-i Muhammediye adıyla yeni bir askeri örgüt kuruldu. Bu ordu çağdaş nitelikli merkez ordusu olarak kuruldu (Bölük, tabur, alay, şeklinde düzenlenmiştir).
Hükümet ve Yönetim Alanında Yapılan Yenilikler
Eğitim ve Kültür Alanlarında Yapılan Yenilikler
II. Mahmut döneminde Avrupa tarzında sivil okulların açılması Osmanlı ülkesinde kültür çatışmasına neden oldu. Eğitimde doğan bu iki başlılık Cumhuriyet Dönemi’ne kadar devam etti. Tevhid-i Tedrisat Kanunu’yla ikilik ortadan kaldırılmıştır.
Ekonomi Alanında Yapılan Yenilikler
Tanzimat Dönemi (1839 - 1876)
Tazminat Fermanı
Tanzimat Fermanı’nın ilan edilmesinde;
gibi nedenler etkili olmuştur.
Bu hükümle; din ve mezhep ayrımı gözetilmeksizin halka eşitlik ve devlet güvencesi verilmiştir.
Bu hükümle; vergilerin toplanmasındaki eşitsizlik ve haksızlıklar ortadan kaldırılmaya çalışılmıştır.
Bu hükümle;
Bu hükümle; şahısların mülkiyet hakkı devlet garantisi altına alınmıştır. Böylece sermaye birikimine ortam hazırlanmıştır.
Bu hükümle; tüm Osmanlı vatandaşları arasında eşitliğin sağlanması istenmiş, bu durum Osmanlıcılık fikrine esas olmuştur.
Padişah Abdülmecit, Tanzimat Fermanı’yla açıklanan hükümlere uyacağına, fermana dayanarak yapılacak bütün yasaları uygulayacağına ve gerekli ıslahatları yapacağına yemin etmiştir. Böylece padişah;
Islahat Fermanı
Islahat Fermanı’nın başlıca maddeleri şunlardır:
Bu hükümle; Hristiyanlara tam bir dini serbestiyet getirilmiş, açılan okullar milli isyanların artmasına neden olmuştur.
Bu hükümle; gayrimüslimlerin isyanlarının önlenmesi ve Müslüman - Hristiyan çatışmasının ortadan kaldırılması amaçlanmıştır.
Bu hükümle; Hristiyanlarla Müslümanlar arasındaki en önemli ayrılık giderilmiştir.
Bu hükümle; Hristiyanlar para ödeyerek askerlik görevinden muaf tutulmuştur.
Islahat Fermânı’ndan sonra Hristiyanların çoğunlukta olduğu yerlerde yerel yönetim Hristiyanların denetimine geçti. Bu da devletin parçalanmasını hızlandırmıştır.
Bu hüküm, yabancı sermayenin ülkede yatırım yapmasına olanak sağlamıştır.
Bu hüküm, Balkanlarda yeni Hristiyan devletlerin kurulmasına yol açmıştır.
Meşrutiyet Dönemi
1. I. Meşrutiyet’in İlanı ve Kanun-ı Esasi
I. Meşrutiyet’in ilan edilmesinde;
etkili olmuştur.
Kanun-ı Esasi’nin Önemli Maddeleri
Bu madde Osmanlı Meşrutiyeti’nin monarşik karakter taşıdığını göstermektedir.
Bu madde Osmanlı anayasasının teokratik ağırlıklı bir yapıya sahip olduğunu gösterir.
Osmanlı Devleti’nde parlamenter sisteme geçilmiştir.
Bu maddeler Mebuslar Meclisi’nin etkinliğini azaltmış ve bir danışma meclisi durumuna düşürmüştür.
Bu madde, padişahın yetkilerinin milli iradenin üstünde olduğunu göstermektedir.
Osmanlı Devleti’nde kişisel haklar ve özgürlükler genişlemiş ve anayasa güvencesine alınmıştır.
12. Padişah, devlet güvenliğini bozduğu gerekçesiyle polis araştırması yaptırabilecek ve sonunda suçlu görülen kişileri sürgüne gönderebilecektir.
II. Meşrutiyet’in İlanı
II. Abdülhamit’in Mebuslar Meclisi’ni kapatması ve anayasayı yürürlülükten kaldırması meşrutiyet yanlılarını yeniden harekete geçirdi. Meşrutiyet yanlıları 1889 yılında İttihad-ı Osmani Cemiyeti’ni kurarak örgütlendiler.
Ahmet Niyazi Bey Manastır’da kendilerine bağlı birliklerle ayaklandılar. Rumeli’de Meşrutiyet isteğiyle gösterilerin artması sonucunda II. Abdülhamit Meşrutiyet’in yürürlüğe girdiğini ilan etmek zorunda kaldı (23 Temmuz 1908).
II. Meşrutiyet Dönemi’nde Kanun-ı Esasi’de Yapılan Önemli Değişiklikler
Kanun üstünlüğü ilkesi pekiştirilmiştir.
Padişahın yürütme ile ilgili yetkileri kısıtlanmış, millet iradesi yürütme organı üzerinde denetim hakkı elde etmiştir.
5. 6. ve 7. maddeler padişahın yasama yetkisinin kısıtlandığını göstermektedir.
2024 Tüm hakları saklıdır. /İletişim:sorucam@gmail.com