ASİT – BAZ KAVRAMLARI

• ASİT – BAZ KAVRAMLARI

Asit: Sulu çözeltilere H⁺ iyonu verebilen maddelerdir.

Baz: Sulu çözeltilere OH^– iyonu verebilen maddelerdir.

Diğer bir ifadeyle H⁺ iyonu verebilen maddelere asit, H⁺ iyonu alabilen

maddelere baz denir.

Bu genel tanıma göre;

denkleminde HF, H⁺ iyonu verebildiğinden asit, H₂O, H⁺ iyonu alabildiğinden bazdır.

Tepkime çift yönlü olduğundan H₃O⁺ iyonu, H⁺ iyonu verebildiğinden asit, F^– ise H⁺

alabildiğinden bazdır.

Asit-1   Baz-2    Asit-2   Baz-1

şeklinde yazılabilir. Bu ise herbir asit ve bazın birer eşlenik asit-baz çiftinden

oluştuğunu gösterir.

Örnek olarak:

 Asit-1   Baz-2    Asit-2   Baz-1

 Baz-2  Asit-1       Asit-2   Baz-1

Aynı numarayla gösterilen asit baz çiftine konjuge asit-baz çifti denir.

SUYUN İYON DENKLEMİ

Su çok az dahi olsa elektrik akımını ilettiğine göre, su içerisinde iyonların

bulunduğu aklımıza gelmelidir.

şeklinde iyonlaşır.

Olay bir denge olayı olduğundan denge sabitine suyun denge sabiti (K_su) denir.

25 °C de deneysel olarak K_su değeri 1.10^–14 olarak hesaplanmıştır.

eşitliği bütün sulu çözeltiler için geçerlidir.

Asit suya H⁺ iyonu vereceğine göre [H⁺] = [OH^–] eşitliği bozularak [H⁺] > [OH^–]

olacaktır.

Baz suya OH^– iyonu verecek ya da H⁺ iyonu alacaktır.

Baz çözeltisi için [H⁺] < [OH^–] söz konusu olacaktır.

pH ve pOH

eşitlikleri yardımıyla bir çözeltinin [H⁺] derişimi ya da [OH^–] derişimi bilinirse

pH’ı ya da pOH'sı,

pH'ı ya da pOH'ı bilinen bir çözeltinin [H⁺] derişimi ya da [OH^–] derişimi bulunur.

Saf su için;

[H⁺]= [OH^–]= 1.10^–7 olduğundan

pH = –log[1.10^–7]

pH = 7

pOH = –log[1.10^–7]

pOH = 7 bulunur.

Örnek - 1

Bir asit çözeltisinin [H⁺] derişimi 1.10^–3 M ise bu çözeltinin pH ve pOH'ı nedir?

Çözüm

[H⁺] = 1.10^–3 M ise

pH = –log[H⁺]

pH = –log[1.10^–3]

pH = 3

pOH = 11 olarak bulunur.

ZAYIF ASİT ve BAZLAR (K_a ve K_b)

Kuvvetli asitler ve bazlar suda % 100 iyonlaştıklarından bunlarla ilgili soruları

denge sabiti kullanmadan çözüyorduk.

Ancak zayıf asit ve bazlarda 0 iyonlaşma olmadığından bir denge söz konusudur.

Zayıf HA asiti için;

ya da

Şeklinde denge denklemleri yazılabilir.

Zayıf asitler için uygulanan işlemlerden hareket ederek zayıf bazlar için gerekli

eşitlikler elde edilebilir.

Örnek - 2

0,1 M lık HA asitinin pH =3 tür. Buna göre, asitin K_a sı kaçtır?

Çözüm

pH = 3 ise [H+] = 1.10^–3 olduğundan,

[A^–] = 1.10^–3 olacaktır.

                   9 ihmal edilir.

0,1 in yanında 1.10^–3 çok küçük olduğundan ihmal edilir.

K_a = 1.10^–5  olarak hesaplanır.

NÖTÜRLEŞME

Asit + Baz ® Tuz + H₂O
reaksiyonuna nötrleşme reaksiyonu denir. Herhangi bir asitle herhangi bir

bazın tepkimeye girerek tuz oluşturması işlemine nötrleşme olayı denir.

Genel nötürleşme denklemi

H⁺ + OH^– ® H₂O şeklindedir.

Asitten gelen H⁺ iyonlarıyla bazdan gelen OH^– iyonlarının birleşmesi

olayı nötürleşmedir.

Asitten gelen H⁺ iyonlarının mol sayısı ile, bazdan gelen OH^– iyonlarının

mol sayısı birbirine eşit ise ortam nötr olur.

Yani pH = 7 olur.

TAMPON ÇÖZELTİLER

1. Zayıf bir asit ve bu asitin tuzunun karışımından oluşan çözeltiler 

   tampon çözeltidir.

    

2. Zayıf bir baz ve bu bazın tuzunun karışımından oluşan çözeltiler

    tampon çözeltidir.

• Kuvvetli bir baz ile zayıf bir asitin birleşmesiyle oluşan tuzlar bazik

   tuz özelliği gösterirler ve bu tuzların anyonu hidrolize uğrar.

• Zayıf asit ile zayıf bazın birleşmesiyle oluşan tuzlarda hem katyon,

   hem anyon hidrolize uğrar.