Destan

Toplumu derinden etkileyen olaylar sonunda halk arasında kendiliğinden oluşan uzun nazım türüdür.

DESTANLARIN ÖZELLİKLERİ :

* Toplumun ortak görüşlerini yansıtması

 * Olağanüstü özellikler taşıması

* Kişilerinin seçkin olması (Kral, Han, Hakan...vb.)

* Ait oldukları milletten izler taşıması

* Oldukça uzun olması

* Konuları bakımından savaş, deprem, yangın… şeklinde sıralanabilmesi

TÜRK DESTANLARI

Destanlarımız yazıya geçirilmedikleri için bugün bunların ancak konularını bilmekteyiz. Bunları da İran, Çin ve Arap kaynaklarından öğreniyoruz.

A)    SAKA DEVRİ DESTANLARI

1) Alp Er Tunga Destanı: Türk-İran savaşlarında Alp Er Tunga’nın yiğitliklerini ve bu savaşları anlatır.

2) Şu Destanı: İskender’le Türkler arasındaki savaşı ve Türk hakanı Şu’nun kahramanlıklarını anlatır.

B)     HUN DEVRİ DESTANI

Oğuz Kağan Destanı: Hun hükümdarı Mete’yi ve onun yaşamını anlatır.

C)    GÖKTÜRK DEVRİ DESTANLARI

1) Bozkurt Destanı: Göktürklerin dişi bir kurttan türeyişini anlatır.

2) Ergenekon Destanı: Bir savaşta yenilen ve Ergenekon’a açılan Türklerin orada bir demir dağı eritip intikamlarını almalarını anlatır.

D)    UYGUR DEVRİ DESTANLARI

1) Türeyiş Destanı: Uygurların bir erkek kurttan türeyişi anlatılır.

2) Göç Destanı: Uygur Türklerinin anayurtlarından göçünü anlatır.

NOT: Destanlar oluşumları bakımından iki grupta incelenebilir.

      a) Doğal Destanlar: Halk arasında ortaya çıkan anonim ürün-lerdir. Bunlar genellikle daha sonra bir şair tarafından derlenip düzenlenmiştir. Bu türe örnek olarak şu destanları sıralayabiliriz.

İliada, Odysseia                                Yunanlıların (Homeros)

Kalevala                                                  Finlilerin

Nibelungen                                              Almanların

Ramayana, Mahabarata                             Hintlilerin

Cid                                                         İspanyolların

Chanson de Roland                                    Fransızların

Gılgamış                                                  Sümerlerin

Şehnâme                                           İranlıların (Firdevsi)    

b) Yapma (Suni) Destanlar: Bir olayın doğal destana benzetilerek bir şairce destanlaştırılmasıdır. Yapma destan örneği olarak şunları sıralayabiliriz:

Virgilius                               Aeneit

Dante                                  İlahi Komedi

Tasso                                  Kurtarılmış Kudüs

Milton                                 Kaybolmuş (Kaybedilmiş) Cennet

Fazıl Hüsnü DAĞLARCA           Üç Şehitler Destanı